Przymusowe umorzenie udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością może być sposobem na pozbycie się ze spółki niechcianego lub generującego problemy wspólnika. Umorzenie wszystkich udziałów wspólnikowi, który nie wyraża na to zgody, będzie równoznaczne z utratą jego praw w spółce. Posłużenie się tą procedurą prowadzi zatem do podobnych skutków jak w przypadku powództwa o wyłączenie wspólnika ze spółki, o którym mowa w art. 266 ksh. Jest to zatem bardzo ważny instrument, zapewniający właściwe funkcjonowanie spółki zgodnie z interesem wspólników.
Podobnie jak w przypadku automatycznego i dobrowolnego umorzenia udziałów przeprowadzenie procedury przymusowego umorzenia udziałów wymaga spełnienia kilku warunków wstępnych, o których pisałem szczegółowo pisałem we wpisie „Umorzenie udziałów w spółce z o.o.”.
W tym miejscu przypomnę, że umorzenie udziałów wymaga m.in. istnienia w umowie spółki odpowiedniego postanowienia zezwalającego na takie działanie oraz powzięcia uchwały przez zgromadzenie wspólników, co do samego umorzenia (z wyjątkiem trybu umorzenia automatycznego).
Zawarte w treści umowy spółki z o.o. postanowienie zezwalające na umorzenie udziałów w trybie przymusowym musi być bardziej szczegółowe, niż w wypadku trybu dobrowolnego. Umowa spółki musi szczegółowo wskazywać warunki, kiedy udział może zostać umorzony w trybie przymusowym (czyli bez zgody wspólnika).
Warunki te muszą być wskazane w sposób precyzyjny i sprawdzalny. Postanowienia uzależniające możliwość przymusowego umorzenia udziałów od np. znacznego spadku dochodów spółki mogą być skutecznie kwestionowane. Z treści takie postanowienia nie wynika przecież, kiedy spadek dochodów ma już charakter „znaczny”.
Typowymi przypadkami, od których umowa spółki może uzależnić przymusowe umorzenie udziałów jest np. podjęcie przez wspólnika działalności konkurencyjnej wobec spółki, naruszenia tajemnicy handlowej spółki, powtarzające się nieobecności na zgromadzeniu wspólników, rezygnacja lub odwołanie wspólnika ze stanowiska członka zarządu, zajęcie udziałów wspólnika w toku postępowania egzekucyjnego, niewykonanie obowiązku wniesienia dopłat itp.
Następnym krokiem w procedurze przymusowego umorzenia udziałów jest podjęcie odpowiedniej uchwały przez zgromadzenie wspólników. Uchwała powinna wskazywać dokładnie przyczynę umorzenia udziałów, przysługujące wspólnikowi wynagrodzenie za umarzany udział, podstawę prawną umorzenia a także uzasadnienie.
Wynagrodzenie, które wspólnik otrzyma w zamian za umorzone udziały nie może być niższe od wartości przypadających na udział aktywów netto, wykazanych w sprawozdaniu za ostatni rok obrotowy, pomniejszonych o kwotę przeznaczoną do podziału między wspólników. Wspólnik zatem otrzyma co najmniej wartość części aktualnego majątku spółki odpowiadającą proporcji umarzanych udziałów w całym kapitale zakładowym spółki. Nie można zatem ustalić, że wspólnik otrzyma wynagrodzenia o wartości nominalnej umarzanych udziałów.
Spełnienie wszystkich wymagań zarówno w zakresie treści umowy spółki, jaki i treści powziętej uchwały jest bardzo istotne. Wspólnik, którego udziały zostały umorzone, może zakwestionować przed sądem ważność powziętej uchwały i w ten sposób doprowadzić do odzyskania swojej pozycji w spółce.
Moment umorzenia udziałów zależy od tego, czy następuje ono z czystego zysku (wówczas udziały zostają umorzone z chwilą powzięcia uchwały wspólników) czy też łączy się z koniecznością obniżenia kapitału zakładowego (w takim wypadku do umorzenia udziałów dojdzie z chwilą wpisu do rejestru faktu obniżenia kapitału zakładowego).
