Jak ograniczyć zbycie udziałów w spółce z o.o.

Zastanawiasz się, czy możliwe jest wprowadzenie ograniczeń w zbywalności udziałów? Nie wiesz czym różni się prawo pierwszeństwa od prawa pierwokupu? A może szukasz informacji na temat umowy opcji? Czy też wiadomości na temat klauzuli drag along? Z artykułu dowiesz się:

• czy sprzedaż udziałów można ograniczyć albo wyłączyć,
• czy uzyskanie zgody spółki na sprzedaż udziałów jest obowiązkowe,
• czym różni się prawo pierwszeństwa nabycia od prawa pierwokupu udziałów,
• jak działają klauzule opcyjnie,
• czym jest tag along, a czym drag along.

Czy zbywanie udziałów można tylko ograniczyć?

Kodeks spółek handlowych stanowi, że zbycie udziału w spółce z o.o. może zostać ograniczone. Przy czym, przepisy opisują wprost tylko jeden z takich sposobów – konieczność uzyskania zgody spółki. Stwierdza się jednak, iż zbycie to może zostać ograniczone także w inny sposób.

Jeżeli zatem wspólnicy zamierzają ograniczyć swobodny obrót udziałami w spółce, to muszą umieścić w jej umowie stosowne postanowienia. Innymi słowy, jeżeli w umowie nie przewidziano żadnych ograniczeń, to możesz sprzedawać swoje udziały całkowicie dowolnie.

Ponadto, kodeks dopuszcza jedynie ograniczenie sprzedaży udziałów. Nie jest zatem dopuszczalne całkowite i nieograniczone w czasie wyłącznie obrotu nimi. Takie postanowienia byłyby nieważne.

Zgoda spółki na sprzedaż udziałów

Zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz zastawienie udziału umowa spółki może uzależnić od zgody spółki. Jeżeli w umowie spółki nie określono trybu, w jakim wyrażana jest zgoda, zgody tej udziela zarząd w formie pisemnej.

W przypadku gdy zarząd nie udzielił zgody na sprzedaż udziałów, możesz zwrócić się do sądu rejestrowego o wyrażenie takiej zgody. Na twój wniosek sąd wyda zgodę na zbycie udziałów, gdy istnieją ważne powody. Udzielenie zgody przez sąd nie kończy jednak procedury. Spółka może następnie, w terminie wyznaczonym przez sąd, przedstawić tobie innego nabywcę udziałów.Innymi słowy, spółka może pozwolić Ci sprzedać udziały, a nie tej osobie, której Ty chcesz, a takiej, którą wybierze spółka (zarząd).

W razie braku porozumienia z przedstawionym przez spółkę nabywcą, cenę nabycia i termin jej zapłaty ustala ww. sąd. Jeżeli wskazana przez spółkę osoba nie uiści ceny nabycia w wyznaczonym terminie, będziesz mógł rozporządzać swobodnie swoimi udziałami. Możliwość taka nie wystąpi, gdy nie przyjąłeś oferowanej zapłaty.

Prawo pierwszeństwa a prawo pierwokupu

Prawo pierwszeństwa nabycia polega na tym, że wspólnik przed sprzedażą udziałów osobie trzeciej, musi umożliwić ich zakup pozostałym wspólnikom. Sprzedaż udziałów osobie trzeciej możliwa będzie, gdy żaden ze wspólników nie skorzysta z prawa pierwszeństwa. Prawo to musi wynikać wprost z treści umowy spółki.

Prawo pierwokupu natomiast polega na tym, że zbywca i potencjalny nabywca zawierają umowę przedwstępną sprzedaży, względnie umowę sprzedaży pod warunkiem. Następnie zbywca zwraca się do osoby uprawnionej z prawa pierwokupu, czy z niego korzysta.

Skorzystanie z prawa pierwokupu ma ten skutek, że własność udziałów przechodzi na uprawnionego lecz na warunkach uzgodnionych z potencjalnym nabywcą. Uprawniony z prawa pierwokupu udziałów ma 7 dni na skorzystanie z niego. W umowie spółki można jednak przewidzieć termin dłuższy.

Czym są umowy opcyjnie

Opcja to umowa zawarta pomiędzy wspólnikiem a osobą trzecią, której przedmiotem jest nabycie w przyszłości udziałów w spółce z o.o. W zależności od tego która ze stron umowy może żądać przeniesienia własności udziałów, wyróżnia się następujące rodzaje opcji:

• sprzedaży (put) – na jej podstawie wspólnik może domagać się od zobowiązanego, aby ten odkupił od niego określoną ilość udziałów za wskazaną w umowie opcji cenę oraz w oznaczonym przez wspólnika czasie,
• kupna (call) – uprawniony z umowy opcji może żądać od wspólnika aby ten sprzedał swoje udziały po określonej cenie i we wskazanym czasie,
• mieszaną (buy-sell) – jest to umowa łącząca w sobie dwa wyżej wskazane rodzaje opcji. Umożliwia zatem zarówno wspólnikowi spółki z o.o. wymuszenie zakupu jego udziałów przez drugą stronę umowy, jak i sprzedaż tychże udziałów na żądanie tej osoby.

Klauzule tag along i drag along

Te dwie klauzule odnoszą się do zbywania albo nabywania udziałów pozostałych wspólników spółki. Tag along polega na tym, że jeżeli jeden ze wspólników sprzedaje swoje udziały, to inni wspólnicy – uprawnieni z tej klauzuli – mogą żądać, aby nabywca kupił również ich udziały.

W przypadku stosowania instytucji drag along, wspólnik sprzedający swoje udziały może domagać się od innych wspólników – zobowiązanych  – aby sprzedali swoje udziały razem z nim. Obie z nich możesz używać do ograniczenia prawa pozostałych wspólników do swobodnego dysponowania ich udziałami w spółce.

Czasowy zakaz zbywania udziałów

Jeżeli interesuje cię jedynie czasowe wyłączenie zbywalności udziałów, powinieneś zastosować instytucję lock up. Polega ona na zobowiązaniu wspólników do powstrzymania się przed sprzedażą udziałów przez wskazany okres czasu. Można ją zastosować na dwa sposoby:

• wprowadzić bezpośrednio do umowy spółki,
• zawrzeć w odrębnej umowie wspólników.

W tym drugim przypadku możliwe jest dodatkowo połączenie tej klauzuli z karami umownymi za jej złamanie. Zwiększa to szansę na jej przestrzeganie. Co więcej, w umowie wspólników mogą oni przewidzieć jeszcze inne mechanizmy ograniczające swobodę w zbywaniu udziałów. Postanowienia tego typu nie mogą jedynie naruszać przepisów prawa.