Jak bezpiecznie darować udziały w spółce z o.o.?

Chcesz przekazać nieodpłatnie udziały w spółce z o.o. ale nie znasz formalności z tym związanych? Zastanawiasz się, jak określić wartość udziałów będących przedmiotem darowizny? A może otrzymałeś udziały w darowiźnie i nie wiesz, jakie dalsze kroki powinieneś podjąć? W niniejszym artykule opiszę:

• jakie działania należy podjąć aby przenieść udziały w drodze darowizny,
• jak należy wycenić wartość darowizny,
• jakie ryzyko podatkowe niesie ze sobą błędne określenia wartości darowizny,
• możliwość wykonania darowizny bez formy aktu notarialnego.

Procedura darowania udziałów

Oświadczenie darczyńcy o przeniesieniu własności udziałów stanowi tylko jeden z elementów procedury, jaką powinieneś przeprowadzić decydując się na ten sposób przeniesienia ich własności. Poszczególne kroki, jakie powinieneś w tym zakresie podjąć są następujące:

• weryfikacja, czy umowa spółki z o.o. ogranicza zbywalność udziałów, pamiętaj bowiem, że darowizna jest również formą ich zbycia, pomimo iż jest to świadczenie nieodpłatne,
• jeżeli w umowie spółki z o.o. przewidziano konieczność uzyskania zgody na zbycie udziałów, bądź zastrzeżono prawo pierwszeństwa ich nabycia na rzecz pozostałych wspólników, powinieneś w pierwszej kolejności wypełnić postanowienia umowy spółki,
• przed dokonaniem darowizny zadbaj o prawidłowe określenie wartości udziałów będących jej przedmiotem, proste odwołanie się do wartości nominalnej nie zawsze może być właściwe – o czym niżej,
• w następnym kroku, gdy nie istnieją przeszkody w zbyciu udziałów konieczne jest zawarcie umowy darowizny. Pamiętaj, że wymaga ona zachowania formy aktu notarialnego,
• następnie należy poinformować zarząd spółki z o.o. o dokonanej transakcji. Zarząd zaś winien złożyć wniosek do sądu rejestrowego o wpis zmiany danych wspólników spółki. W tym celu wykorzystać należy formularze urzędowe KRS-Z3 oraz KRS-ZE. Pamiętaj, że do wniosku konieczne jest dołączenie aktualnej listy wspólników (uwzględniającej dokonaną darowiznę), która jest podpisywana przez wszystkich członków zarządu,
• obdarowany powinien rozliczyć się z podatku od spadków i darowizn – o czym niżej.

Określenie wartości przedmiotu darowizny

W kontekście podatku od spadków i darowizn niezwykle ważne jest prawidłowe określenie wartości darowanych udziałów. Wynika to bowiem z faktu, że ich wartość w umowie określają strony samodzielnie. Następnie wartość ta stanowi podstawę do opodatkowania ww. podatkiem.

Niemniej, jeżeli nabywca nie określił wartości nabytych udziałów albo wartość określona przez niego nie odpowiada, według oceny naczelnika urzędu skarbowego wartości rynkowej, organ ten wezwie nabywcę do jej określenia, podwyższenia lub obniżenia, w terminie nie krótszym niż 14 dni od dnia doręczenia wezwania, podając jednocześnie wartość według własnej, wstępnej oceny.

Jeżeli nabywca (obdarowany), pomimo wezwania, nie określił wartości lub podał wartość nieodpowiadającą wartości rynkowej, naczelnik urzędu skarbowego dokona jej określenia z uwzględnieniem opinii biegłego lub przedłożonej przez nabywcę wyceny rzeczoznawcy. Jeżeli organ podatkowy powoła biegłego, a wartość określona z uwzględnieniem jego opinii różni się o więcej niż 33% od wartości podanej przez nabywcę, koszty opinii biegłego ponosi nabywca.

Jak zatem prawidłowo określić wartość udziałów będących przedmiotem darowizny? Z orzecznictwa sądów administracyjnych wynika, że prawidłowa w tym zakresie jest metoda skorygowanych aktywów netto, dotycząca wyceny udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, odpowiada kryterium wartości rynkowej, o której mowa w cytowanej ustawie.

Metoda ta polega na tym, że bazując na bilansie spółki powinieneś uwidocznione w nim wartości księgowe skorygować do ich wartości rynkowych. Przykładowo, w bilansie wartość środków trwałych uwzględnia najczęściej odpisy amortyzacyjne, przez co księgowa ich wartość jest znacznie mniejsza aniżeli wartość rynkowa. Wyliczając zaś wartość udziałów należy odwołać się do średnich cen składników jej mienia odzwierciedlonego w bilansie występujących na lokalnym rynku.

Bez wiedzy o majątku spółki, o jej aktywach i pasywach nie można zatem określić rynkowej wartości udziału. Zgodnie z orzecznictwem, metoda ta powinna uwzględniać nie tylko wartość rzeczowych aktywów trwałych, ale także zapasów, należności i zobowiązań.

Opodatkowanie darowizny udziałów

Jeżeli darowizna następuje w grupie osób składających się z małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochy, to możliwe jest skorzystanie ze zwolnienia od podatku. W tym celu – będąc nabywcą – powinieneś zgłosić nabycie własności udziałów właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia zawarcia umowy darowizny.

W innych przypadkach możliwe jest powstanie obowiązku podatkowego, zależne to wszakże będzie od rynkowej wartości darowanych udziałów oraz stopnia pokrewieństwa pomiędzy darczyńcą i obdarowanym. Wyróżnia się trzy grupy podatkowe, do których zalicza się:

• do grupy I – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów,
• do grupy II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych,
• do grupy III – innych nabywców.

Kwoty wolne od podatku dla poszczególnych grup są następujące:

• 637 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;
• 276 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;
• 902 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

Kwota nadwyżki podlega opodatkowaniu według następującej tabeli:

W kontekście powyższego na znaczeniu zyskuje kwestia prawidłowej wyceny darowanych udziałów. W przypadku bowiem dużej rozbieżności pomiędzy wartością przyjętą w umowie darowizny, a wartością rynkową może powstać zaległość podatkowa, którą będziesz musiał zapłacić wraz z odsetkami.

Na zakończenie należy wskazać, że notariusz sporządzający akt notarialny umowy darowizny jest płatnikiem podatku należnego od niej. Oznacza to, że podatek ten płacony jest notariuszowi, który odprowadza go następnie na rachunek bankowy właściwego urzędu skarbowego. W takim przypadku nie jest również konieczne składanie deklaracji podatkowej w podatku od spadków i darowizn.

Darowizna bez aktu notarialnego

Co do zasady darowizna wymaga dla swojej ważności formy aktu notarialnego. Istnieje jednakże jeden wyjątek od tej reguły. Mianowicie, jeżeli darowizna zostanie wykonana, pomimo braku zachowania formy aktu notarialnego.

Innymi słowy, jeżeli strony zawarłyby umowę przeniesienia własności udziałów bez wynagrodzenia, a umowa ta spełniała wymogi formy zastrzeżonej dla ich zbycia, tj. forma pisemna z podpisem notarialnie poświadczonym. To umowa taka skutecznie przeniosłaby własność udziałów.

W takim jednakże przypadku obdarowany samodzielnie składa deklarację podatkową SD-1 oraz oblicza i opłaca podatek od spadków i darowizn. Będąc obdarowanym masz na to miesiąc od zawarcia umowy przeniesienia własności udziałów.