Kto ponosi odpowiedzialność za działanie na szkodę spółki?
Członkowie organów spółki z o.o. (chodzi tu o członków zarządu, rady nadzorczej i komisji rewizyjnej) ponoszą względem niej odpowiedzialność za szkody spowodowane ich zachowaniem sprzecznym z prawem lub umową spółki. Taką samą odpowiedzialność ponoszą osoby działające jako likwidatorzy spółki.
Odpowiedzialność sprowadza się do możliwości żądania przez spółkę, aby te osoby naprawiły szkodę wyrządzoną swoim zachowaniem. Naprawa szkody najczęściej będzie polegała na zapłacie odszkodowania na rzecz spółki za straty i utracone korzyści będące adekwatnym skutkiem działania członków organu spółki lub jej likwidatorów.
W jakich warunkach można pociągnąć do odpowiedzialności za działanie na szkodę spółki?
Aby wszakże do takiej sytuacji doszło, muszą łącznie ziścić się następujące warunki:
- Działanie lub zaniechanie musi być zawinione – chodzi przy tym nie tylko o winę umyślną, ale także rażące niedbalstwo. Wskazane na wstępie osoby zobowiązane są bowiem do zachowania staranności wyższej niż przeciętna;
- Postępowanie takie musi naruszać prawo albo umowę spółki – za naruszenia sprzeczne z prawem mogą zostać uznane przykładowo: prowadzenie działalności konkurencyjnej przez członka zarządu (zakazuje tego bowiem wprost Kodeks spółek handlowych), nie opłacenie zobowiązania podatkowego w terminie, zawarcie i wykonanie umowy mającej na celu obejście przepisów prawa (umowa taka jest nieważna). Naruszać umowę spółki będzie zaś dokonanie czynności bez zgody rady nadzorczej, bądź zgromadzenia wspólników;
- Zachowanie musi spowodować szkodę po stronie spółki – może ona przybrać postać szkody rzeczywistej (np. w przypadku sprzedaży mienia spółki po zaniżonej cenie, bądź zawarcia umowy na mocy, której spółka ma świadczyć wynagrodzenie znacznie przewyższające ceny rynkowe, czy też powstanie odsetek wobec nieterminowego spełnienia świadczenia), bądź utraty spodziewanych korzyści (np. na skutek zaniechań zarządu kontrahent spółki wypowiada intratną umowę). Przedmiotowa odpowiedzialność odszkodowawcza nie powstanie, gdy członkowie organów spółki działają zgodnie z przepisami prawa oraz umowy spółki, a mimo to powstaje szkoda;
- Osoby odpowiedzialne nie uzyskały absolutorium za rok, w którym zdarzenie miało miejsce – absolutorium stanowi z reguły podstawę do wyłączenia odpowiedzialności odszkodowawczej. Absolutorium nie chroni tych osób w trzech przypadkach. Pierwszym jest sytuacja, gdy wspólnicy udzielając skwitowania nie mieli wiedzy o ww. przesłankach odpowiedzialności danej osoby. Drugim, gdy z powództwem przeciwko sprawcy szkody wystąpi wspólnik, a nie spółka (udziałowiec uzyskuje takie prawo, gdy spółka nie wytoczy procesu w ciągu roku od dowiedzenia się o ww. okolicznościach). Trzecim zaś, upadłość spółki;
- Roszczenie o naprawienie szkody nie uległo przedawnieniu – przedawnia się ono z upływem trzech lat od dnia, w którym spółka dowiedziała się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże w każdym przypadku roszczenie przedawnia się z upływem dziesięciu lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę.
Działania na szkodę spółki, a ryzyko biznesowe
Warto odnotować, że przepisy wprowadzające odpowiedzialność odszkodowawczą funkcjonariuszy spółki nie zakazują im jednakże podejmowania czynności obarczonych ryzykiem gospodarczym.
Poziom dopuszczalnego ryzyka należy oceniać indywidualnie dla każdego przypadku.
Stąd też przy skomplikowanych transakcjach konieczne jest przeprowadzenie oceny ich prawnych i ekonomicznych konsekwencji. Ziszczenie się ryzyka, którego prawdopodobieństwo było znikome, nie prowadzi do automatycznej odpowiedzialności zarządu spółki. Skutek taki może powodować angażowanie spółki w operacje obarczone nadmiernym ryzykiem, gdy konieczności ich podjęcia nie uzasadnia sytuacja spółki.
Odpowiedzialność solidarna osób działających na szkodę spółki
Na zakończenie należy wskazać, że jeżeli szkodę wyrządziło kilka osób wspólnie, to za jej naprawienie odpowiadają solidarnie. Oznacza to, że spółka może dochodzić jej naprawienia – według swojego wyboru – od wszystkich zobowiązanych, bądź tylko od niektórych z nich, a także w wybranych przez siebie proporcjach.
